Het succes van het verzinsel



Een vriendelijk man schrijft me dat ik een wijs mens ben, en in elk van zijn twee e-mails staat dat hij me volkomen begrijpt. Als dat allemaal waar is, weet hij hoe sceptisch ik daartegenover sta. Niet dat ik de vriendelijkheid niet apprecieer, integendeel. Vooral schrijft hij (over de zogenaamd metafysische kwesties) dat hij de dingen heeft onderzocht tot op het bot. Dat is een bewering die goed is bedoeld, maar die op zijn zachtst gezegd twijfelachtig is. Ik zou die bewering vervangen door naar best vermogen, en dan staan we opnieuw met onze voeten op de grond. Uit alles in de wereld blijkt dat mensen zich hoofdzakelijk laten leiden door de behoeften van hun hart en dan pas door de mogelijkheden van hun hoofd. Op onze beste ogenblikken denken en handelen we allemaal naar ons beste vermogen. Alleen degenen die tot op het bot zijn gegaan, worden uitdragers van De Waarheid, de hunne wel te verstaan.

     Wie het wil, kent ze, de gelovigen van alle aard, of het godsdienst, sekte, systeem, filosofisch stelsel, wereldbeschouwing of wat dan ook betreft. Er is een uitgebreide keuze, je kunt terecht bij tientallen richtingen waarvan de stichters, oprichters, leiders, profeten, zonen van God of hoe moet je ze noemen, tot op het bot zijn gegaan en die allemaal theorieën verkondigen die allemaal een beetje waar kunnen zijn en die allemaal gemeen hebben dat ze de anderen geen gelijk gunnen. Het hoeft geen godsdienst te zijn, wat ze stichten, het kan de theosofie zijn of de antroposofie, de sekte van Moon of - hoe heet ze weer - de school van Mother en Sri Aurobindo. Het kan alles zijn. In al die strekkingen en meningen en geloven zitten goede bedoelingen. Vooral, in al die strekkingen vind je ongelooflijk heerlijke mensen, zelfs als de stichter met een beetje betwistbare bedoelingen de zaak op het getouw zette.

     Het voert natuurlijk te ver als ik voor elk van die richtingen moet aanduiden wat er aan de stichter en de richting hapert. Ten andere, ik ken ze niet allemaal. Van degenen die ik ken, zie ik hoe ze zich stilletjes aan van de grond verheffen, geen grond meer raken. Zelf weten ze niet of willen ze niet weten dat ze zweven, dat ze de raakpunten met de realiteit hebben verloren. Ze schijnen dat bewust te verkiezen en voor hogere realiteit te proclameren. Het is zelfs meer dan schijnen. Ze verkondigen dat hun zweven niet alleen voor henzelf maar ook voor alle anderen de stevigste grondslag is. Ik kan het niet helpen dat mensen dingen die in hun hoofd gebeuren plots voor universeel en reëel verklaren. Wie in de wereld rondkijkt, weet dat zulke manier van doen veel liever gezien en veel gretiger geaccepteerd wordt dan het gewone nuchtere bekijken en beoordelen. Strikt genomen gaat het veel verder. Als je de mensen laat kiezen tussen de feitelijkheid en het verzinsel, dan kiest het overgrote deel, tenminste negenennegentig procent, voor het verzinsel. Dat is blijkbaar een eigenschap van onze natuur. Al wat achteraf wordt bijgeschaafd, verbeterd, aangepast, veranderd, omgedraaid of zelfs totaal verzonnen, bevalt de mensen veel beter dan de zakelijke toedracht.

     Ik moet maar eens een voorbeeld geven. Van het leven van Jezus is weinig bekend, het is twijfelachtig of hij een historisch persoon is. Van zijn jeugdjaren is helemaal niets geweten. Over die jeugdjaren heeft Steiner, je weet wel, die van de antropologie, een heel boek geschreven. Als je tegen Steiner-adepten zegt dat daar niets van waar is, geloven ze je niet en antwoorden je dat het boek toch buitengewoon mooi en interessant is. Snap je: de leugens zijn buitengewoon mooi en interessant. Maar zo zien zij het niet. Voor hen is 'misschien niet helemaal correct wat Steiner over de jeugdjaren van Jezus zegt, maar zijn uiteenzettingen over opvoeding zijn bewonderenswaardig van diepgang en inzicht in de menselijke natuur'. Dat je niks kunt bouwen op lucht is voor hen niet meer waar. Een gezond mens zegt dan: ze trappen door. Maar wie dat zegt, vinden zij hoogst onbeleefd: ze keuren hem af om andere redenen dan degene die relevant zijn en ter zake doen. Zelf trappen ze lustig verder door en schuiven opzij wat niet in de eigen kraam van pas komt.

     Hier had ik het over Steiner-adepten, maar je vindt mutatis mutandis hetzelfde bij de theosofen en bij allen die aan een leer of een geloof vasthouden. Als mensen daar gelukkig mee zijn en in de wereld niet te veel kwaad stichten - hun houding kan ellendige gevolgen hebben, denk bijvoorbeeld aan die zelfmoordsekte in de VS - dan mogen we niet klagen. Dat mensen hun dromen extrapoleren is een bekend verschijnsel. Dat er ook maar iets aan beantwoordt, is nog nooit gebleken, maar dat wil niet zeggen dat mensen hun neiging tot aanvaarden van het uitgedachte kunnen bedwingen. Ze vinden altijd redenen om de feitelijkheid - de waarheid zonder meer - een fikse draai te geven.

     Wie vindt dat hij daaraan moet meedoen, vooruit, doe maar, ik houd niemand tegen. Integendeel, ik wens iedereen zelfs succes. En laat ze vooral jong en gelukkig blijven. Ik stuur ze een hartelijke groet.



Dr. Fa Claes