Schubert - Du bist die Ruh


Bijna iedereen gaat erover akkoord: Schuberts lied Du bist die Ruh is zowat het hoogtepunt van zijn talent om tekst te verklanken. Het gaat zo ver dat de tekst bijna vergeten wordt. Het enige wat nog lijkt te tellen is de zogezegd sublieme hoogte van de muziek. In ieder geval blijft de auteur van de tekst buiten beschouwing. Vraag de mensen naar zijn naam en niet één op de honderd die het lied kent, kan je de naam van de dichter noemen. Dat daar wat verkeerd loopt, zullen de meesten niet beseffen. Als je ze erop wijst, dringt het niet eens tot ze door.

Om te beginnen had Schuberts muziek nooit bestaan indien hij dit gedicht van Friedrich Rückert niet had gelezen en bewonderd. Dat alleen al is voldoende om Schuberts muziek naar de plaats te verwijzen die haar toekomt.

Maar er is meer. Wie zich de moeite getroost om tekst en muziek te vergelijken, stelt vast dat ernst en diepgang van de tekst worden omgezet in triomfen van gevoel. Rückert spreekt de mens, ook de denkende mens, aan. Schubert doet uitsluitend een beroep op sentiment. Voor wie het niet duidelijk is vanaf de eerste zin, moet het duidelijk worden aan het slot. Kijk toch eens aan wat daar gebeurt. Om de intensiteit van het gevoel naar de hoogste regionen te jagen, gaat Schubert in de laatste strofe de muziek de hoogte in sturen, hoger, nog hoger en als je denkt dat je bij de hoogste noot bent, volgt er toch nog één, de apotheose, waarna de muziek je in haar en jouw roes van gevoel in slaap wiegt.

Voor wie het op dit ogenblik nog niet duidelijk is, zorgt Schubert voor een toemaatje. Hij had ons al een voorproefje daarvan geschonken. Bij Rückert staat maar één keer O füll' es ganz. Schubert laat die uitroep twee keer zingen, je weet wel, bis repetita placent, de herhaling zorgt ervoor dat de muziek dieper doordringt. En dan komt het. Geen toemaatje maar een hele toemaat, Schubert herhaalt de hele laatste strofe. Mensen, wat een zwelgerij! Daar heeft Rückert zich niet aan bezondigd. Schubert wel.

Wie meent dat ik Schuberts muziek niet bewonder, heeft het mis. Ik kan even goed zwelgen als ieder ander. De melodie van Du bist die Ruh wil me soms dagenlang niet uit het hoofd. En ik kan niet beweren dat ze me stoort. Vooral de interpretatie van Sylvia Schwartz is helder, zuiver, subtiel. Ik hoor ze zingen in mijn hart.

Maar ik ben niet blind voor de essentie. Woord en betekenis overtreffen in hoge mate de meeslepende melodie. De meeste mensen zul je horen beweren dat het om twee verschillende grootheden gaat, dat je muziek en literatuur niet tegen elkaar kunt afwegen. Dat is de vergissing van wie weigert te begrijpen dat in een lied als Du bist die Ruh de muziek slechts uit de tekst ontstond.


Dr. Fa Claes