Luis  Cernuda



vertaald door Fa Claes


INHOUD

A un poeta muerto (F.G.L.)
Aan een dode dichter (F.G.L.)
La fuente
De fontein
La Visita de Dios
Het godsbezoek
Atardecer en la catedral
Avondschemering in de kathedraal
Lázaro
Lazarus
Impresión de destierro
Indruk van verbanning
Cementerio en la ciudad
Begraafplaats in de stad
Jardín antiguo
Antieke tuin
La adoración de los Magos
De aanbidding der Wijzen
Amor oculto
Duistere liefde
Gaviotas en los parques
Meeuwen in de parken
Un español habla de su tierra
Een spanjaard spreekt over zijn land
Violetas
Viooltjes
Pájaro muerto
Dode vogel
El ruiseñor sobre la piedra
De nachtegaal op de steen








A   U N   P O E T A   M U E R T O
(F. G. L.)


Así como en la roca nunca vemos
la clara flor abrirse,
entre un pueblo hosco y duro
no brilla hermosamente
el fresco y alto ornato de la vida.
Por esto te mataron, porque eras
verdor en nuestra tierra árida
y azul en nuestro oscuro aire.


Leve es la parte de la vida
que como dioses rescatan los poetas.
El odio y destrucción perduran siempre
sordamente en la entraña
toda hiel sempiterna del español terrible,
que acecha lo cimero
con su piedra en la mano.


Triste sino nacer
con algún don ilustre
aquí, donde los hombres
en su miseria sólo saben
el insulto, la mofa, el recelo profundo
ante aquel que ilumina las palabras opacas
por el oculto fuego originario.


La sal de nuestro mundo eras,
vivo estabas como un rayo de sol,
y ya es tan sólo tu recuerdo
quien yerra y pasa, acariciando
el muro de los cuerpos
con el dejo de las adormideras
que nuestros predecesores ingirieron
a orillas del olvido.


Si tu ángel acude a la memoria,
sombras son estos hombres
que aún palpitan tras las malezas de la tierra;
la muerte se diría
más viva que la vida
porque tú estás con ella,
pasado el arco de su vasto imperio,
poblándola de pájaros y hojas
con tu gracia y tu juventud incomparables.


Aquí la primavera luce ahora.
Mira los radiantes mancebos
que vivo tanto amaste
efímeros pasar juntos al fulgor del mar.
Desnudos cuerpos bellos que se llevan
tras de sí los deseos
con su exquisita forma, y sólo encierran
amargo zumo, que no alberga su espíritu
un destello de amor ni de alto pensamiento.


Igual todo prosigue,
como entonces, tan mágico,
que parece imposible
la sombra en que has caído.
Mas un inmenso afán oculto advierte
que su ignoto aguijón tan sólo puede
aplacarse en nosotros con la muerte.
Como el afán del agua,
a quien no basta esculpirse en las olas,
sino perderse anónima
en los limbos del mar.


Pero antes no sabías
la realidad más honda de este mundo:
el odio, el triste odio de los hombres,
que en ti señalar quiso
por el acero horrible su victoria,
con tu angustia postrera
bajo la luz tranquila de Granada,
distante entre cipreses y laureles,
y entre tus propias gentes
y por las mismas manos
que un día servilmente te halagaran.


Para el poeta la muerte es la victoria;
un viento demoníaco le impulsa por la vida,
y si una fuerza ciega
sin comprensión de amor
transforma por un crimen
a ti, cantor, en héroe,
contempla en cambio, hermano,
cómo entre la tristeza y el desdén
un poder más magnánimo permite a tus amigos
en un rincón pudrirse libremente.


Tenga tu sombra paz,
busque otros valles,
un río donde el viento
se lleve los sonidos entre juncos
y lirios y el encanto
tan viejo de las aguas elocuentes,
en donde el eco como la gloria humana ruede,
como ella de remoto,
ajeno como ella y tan estéril.


Halle tu gran afán enajenado
el puro amor de un dios adolescente
entre el verdor de las rosas eternas;
porque este ansia divina, perdida aquí en la tierra,
tras de tanto dolor y dejamiento,
con su propia grandeza nos advierte
de alguna mente creadora inmensa,
que concibe al poeta cual lengua de su gloria
y luego le consuela a través de la muerte.




L
A   F U E N T E




Hacia el pálido aire se yergue mi deseo,
fresco rumor insomne en fondo de verdura,
como esbelta columna, mas truncada su gracia
corona de las aguas la calma ya celeste.


Plátanos y castaños en lisas avenidas
se llevan a lo lejos mi suspiro diáfano,
de las sendas más claras a las nubes ligeras,
con el lento aleteo de las palomas grises.


Al pie de las estatuas por el tiempo vencidas,
mientras copio su piedra, cuyo encanto ha fijado
mi trémulo esculpir de líquidos momentos,
única entre las cosas, muero y renazco siempre.


Este brotar continuo viene de la remota
cima donde cayeron dioses, de los siglos
pasados, con un dejo de paz, hasta la vida
que dora vagamente mi azul ímpetu helado.


Por mí yerran al viento apaciguados dejos
de las viejas pasiones, glorias, duelos de antaño,
y son, bajo la sombra naciente de la tarde,
misterios juntos al vano rumor de los efímeros.


El hechizo del agua detiene los instantes;
soy divino rescate a la pena del hombre,
forma de lo que huye de la luz a la sombra,
confusión de la muerte resuelta en melodía.




L
A   V I S I T A   D E   D I O S




Pasada se halla ahora la mitad de mi vida.
El cuerpo sigue en pie y las voces aún giran
y resuenan con encanto marchito en mis oídos,
mas los días esbeltos ya se marcharon lejos;
sólo recuerdos pálidos de su amor me han dejado.
Como el labrador al ver su trabajo perdido
vuelve al cielo los ojos esperando la lluvia,
también quiero esperar en esta hora confusa
unas lágrimas divinas que aviven mi cosecha.


Pero hondamente fijo queda el desaliento,
como huésped oscuro de mis sueños.
¿Puedo esperar acaso? Todo se ha dado al hombre
tal distracción efímera de la existencia;
a nada puede unir este ansia suya que reclama
una pausa de amor entre la fuga de las cosas.
Vano sería dolerse del trabajo, la casa, los amigos perdidos
en aquel gran negocio demoníaco de la guerra.


Estoy en la ciudad alzada para su orgullo por el rico,
adonde la miseria oculta canta por las esquinas
o expone dibujos que me arrasan de lágrimas los ojos.
Y mordiendo mis puños con tristeza impotente
aún cuento mentalmente mis monedas escasas,
porque un trozo de pan aquí y unos vestidos
suponen un esfuerzo mayor para lograrlos
que el de los viejos héroes cuando vencían
monstruos, rompiendo encantos con su lanza.


La revolución renace siempre, como un fénix
llameante en el pecho de los desdichados.
Esto lo sabe el charlatán bajo los árboles
de las plazas, y su baba argentina, su cascabel sonoro,
silbando entre las hojas, encanta al pueblo
robusto y engañado con maligna elocuencia,
y canciones de sangre acunan su miseria.


Por mi dolor comprendo que otros inmensos sufren
hombres callados a quienes falta el ocio
para arrojar al cielo su tormento. Mas no puedo
copiar su enérgico silencio, que me alivia
este consuelo de la voz, sin tierra y sin amigo,
en la profunda soledad de quien no tiene
ya nada entre sus brazos, sino el aire en torno,
lo mismo que un navío al alejarse sobre el mar.


¿Adónde han ido las viejas compañeras del hombre?
Mis zurcidoras de proyectos, mis tejedoras de esperanzas
han muerto. Sus agujas y madejas reposan
con polvo en un rincón, sin la melodía del trabajo.
Como una sombra aislada al filo de los días,
voy repitiendo gestos y palabras mientras lejos escucho
el inmenso bostezo de los siglos pasados.


El tiempo, ese blanco desierto ilimitado,
esa nada creadora, amenaza a los hombres
y con luz inmortal se abre ante los deseos juveniles.
Unos quieren asir locamente su mágico reflejo,
mas otros le conjuran con un hijo
ofrecido en los brazos como víctima,
porque de nueva vida se mantiene su vida
como el agua del agua llorada por los hombres.


Pero a tí, Dios, ¿con qué te aplacaremos?
Mi sed eras tú, tú fuiste mi amor perdido,
mi casa rota, mi vida trabajada, y la casa y la vida
de tantos hombres como yo a la deriva
en el naufragio de un país. Levantados de naipes,
uno tras otro iban cayendo mis pobres paraísos.
¿Movió tu mano el aire que fuera derribándolos
y tras ellos, en el profundo abatimiento, en el hondo vacío,
se alza al fin ante mí la nube que oculta tu presencia?


No golpees airado mi cuerpo con tu rayo:
si el amor no eres tú, ¿quién lo será en tu mundo?
Compadécete al fin, escucha este murmullo
que ascendiendo llega como una ola
al pie de tu divina indiferencia.
Mira las tristes piedras que llevamos
ya sobre nuestros hombros para enterrar tus dones:
la hermosura, la verdad, la justicia, cuyo afán imposible
tú sólo eras capaz de infundir en nosotros.
Si ellas murieran hoy, de la memoria tú te borrarías
como un sueño remoto de los hombres que fueron.




A
T A R D E C E R   E N   L A   C A T E D R A L




Por las calles desiertas nadie. El viento
y la luz sobre las tapias
que enciende los aleros al sol último.
Tras una puerta se queja el agua oculta.
Ven al la catedral, alma de soledad temblando.


Cuando el labrador deja en esta hora
abierta ya la tierra con los surcos,
nace de la obra hecha gozo y calma.
Cerca de Dios se halla el pensamiento.


Algunos chopos secos, llama ardida
levantan por el campo, como el humo
alegre en los tejados de las casas.
Vuelve un rebaño junto al arroyo oscuro
donde duerme la tarde entre la hierba.
El frío está naciendo y es el cielo más hondo.


Como un sueño de piedra, de música callada,
desde la flecha erguida de la torre
hasta la lonja de anchas losas grises,
la catedral extática aparece,
toda reposo: vidrio, madera, bronce.
Fervor puro a la sombra de los siglos.


Una vigilia dicen esos ángeles
y su espada desnuda sobre el pórtico,
florido con sonrisas por los santos viejos,
como huerto de otoño que brotara
musgos entre las rosas esculpidas.


Aquí encuentran la paz los hombres vivos,
paz de los odios, paz de los amores,
olvido dulce y largo, donde el cuerpo
fatigado se baña en las tinieblas.


Entra en la catedral, ve por las naves altas
de esbelta bóveda, gratas a los pasos
errantes sobre el mármol, entre columnas,
hacia el altar, ascua serena,
gloria propicia al alma solitaria.


Como el niño descansa, porque cree
en la fuerza prudente de su padre;
con el vivir callado de las cosas
sobre el haz inmutable de la tierra,
transcurren estas horas en el templo.


No hay lucha ni temor, no hay pena ni deseo.
Todo queda aceptado hasta la muerte
y olvidado tras de la muerte, contemplando,
libres del cuerpo, y adorando.
Necesidad del alma exenta de deleite.


Apagándose van aquellos vidrios
del alto ventanal, y apenas si con oro
triste se irisan débilmente. Muere el día,
pero la paz perdura postrada entre la sombra.


El suelo besan quedos unos pasos
lejanos. Alguna forma, a solas
reza, caída ante una vasta reja
donde palpita el ala de una llama amarilla.


Llanto escondido moja el alma,
sintiendo la presencia de un poder misterioso
que el consuelo creara para el hombre,
sombra divina hablando en el silencio.


Aromas, brotes vivos surgen
afirmando la vida, tal savia de la tierra
que irrumpe en milagrosas formas verdes,
secreto entre los muros de este templo,
el soplo animador de nuestro mundo
pasa y orea la noche de los hombres.




L
Á Z A R O




Era de madrugada.
Después de retirada la piedra con trabajo,
porque no la materia sino el tiempo
pesaba sobre ella,
oyeron una voz tranquila
llamándome, como un amigo llama
cuando atrás queda alguno
fatigado de la jornada y cae la sombra.
Hubo un silencio largo.
Así lo cuentan ellos que lo vieron.


Yo no recuerdo sino el frío
extraño que brotaba
desde la tierra honda, con angustia
de entresueño, y lento iba
a despertar el pecho,
donde insistió con unos golpes leves,
ávido de tornarse sangre tibia.
En mi cuerpo dolía
un dolor vivo o un dolor soñado.


Era otra vez la vida.
Cuando abrí los ojos
fue el alba pálida quien dijo
la verdad. Porque aquellos
rostros ávidos, sobre mí estaban mudos,
mordiendo un sueño vago inferior al milagro,
como rebaño hosco
que no a la voz sino a la piedra atiende,
y el sudor de sus frentes
oí caer pesado entre la hierba.


Alguien dijo palabras
de nuevo nacimiento.
Mas no hubo allí sangre materna
ni vientre fecundado
que crea con dolor nueva vida doliente.
Sólo anchas vendas, lienzos amarillos
con olor denso, desnudaban
la carne gris y fláccida como fruto pasado;
no el terso cuerpo oscuro, rosa de los deseos,
sino el cuerpo de un hijo de la muerte.


El cielo rojo se abría hacia lo lejos
tras de olivos y de alcores;
el aire estaba en calma.
Mas temblaban los cuerpos,
como las ramas cuando el viento sopla,
brotando de la noche con los brazos tendidos
para ofrecerme su propio afán estéril.
La luz me remordía
y hundí la frente sobre el polvo
al sentir la pereza de la muerte.


Quise cerrar los ojos,
buscar la vasta sombra,
la tiniebla primaria
que su venero esconde bajo el mundo
lavando de vergüenzas la memoria.
Cuando un alma doliente en mis entrañas
gritó, por las oscuras galerías
del cuerpo, agria, desencajada,
hasta chocar contra el muro de los huesos
y levantar mareas febriles por la sangre.


Aquel que con su mano sostenía
la lámpara testigo del milagro,
mató brusco la llama,
porque ya el día estaba con nosotros.
Una rápida sombra sobrevino.
Entonces, hondos bajo una frente, vi unos ojos
llenos de compasión, y hallé temblando un alma
donde mi alma se copiaba inmensa,
por el amor dueña del mundo.


Vi unos pies que marcaban la linde de la vida,
el borde de una túnica incolora
plegada, resbalando
hasta rozar la fosa, como un ala
cuando a subir tras de la luz incita.
Sentí de nuevo el sueño, la locura
y el error de estar vivo,
siendo carne doliente día a día.
Pero él me había llamado
y en mí no estaba ya sino seguirle.


Por eso, puesto en pie, anduve silencioso,
aunque todo para mí fuera extraño y vano,
mientras pensaba: así debieron ellos,
muerto yo, caminar llevándome a la tierra.
La casa estaba lejos;
otra vez vi sus muros blancos
y el ciprés del huerto.
Sobre el terrado había una estrella pálida.
Dentro no hallamos lumbre
en el hogar cubierto de ceniza.
Todos le rodearon en la mesa.
Encontré el pan amargo, sin sabor las frutas,
el agua sin frescor, los cuerpos sin deseo;
la palabra hermandad sonaba falsa,
y de la imagen del amor quedaban
sólo recuerdos vagos bajo el viento.
Él conocía que todo estaba muerto
en mí, que yo era un muerto
andando entre los muertos.


Sentado a su derecha me veía
como aquel que festejan al retorno.
La mano suya descansaba cerca
y recliné la frente sobre ella
con asco de mi cuerpo y de mi alma.
Así pedí en silencio, como se pide
a Dios, porque su nombre,
más vasto que los tiempos, los mares, las estrellas,
cabe en el desconsuelo del hombre que está solo,
fuerza para llevar la vida nuevamente.


Así rogué, con lágrimas,
fuerza de soportar mi ignorancia resignado,
trabajando, no por mi vida ni por mi espíritu,
mas por una verdad en aquellos ojos entrevista
ahora. La hermosura es paciencia.
Sé que el lirio del campo,
tras de su humilde oscuridad en tantas noches
con larga espera bajo tierra,
de largo verde erguido a la corola alba
irrumpe un día en gloria triunfante.




I
M P R E S I Ó N   D E   D E S T I E R R O




Fue la pasada primavera,
Hace ahora casi un año,
en un rincón del viejo Temple, en Londres,
con viejos muebles. Las ventanas daban,
tras edificios viejos, a lo lejos,
entre la hierba el gris relámpago del río.
Todo era gris y estaba fatigado
igual que el iris de una perla enferma.


Eran señores viejos, viejas damas,
en los sombreros plumas polvorientas;
un susurro de voces allá por los rincones,
junto a mesas con tulipanes amarillos,
retratos de familia y teteras vacías.
La sombra que caía
con un olor a gato,
despertaba ruidos en cocinas.


Un hombre silencioso estaba
cerca de mí. Veía
la sombra de su largo perfil algunas veces
asomarse abstraído al borde de la taza,
con la misma fatiga
del muerto que volviera
desde la tumba a una fiesta mundana.


En los labios de alguno
allá por los rincones
donde los viejos juntos susurraban,
densa como una lágrima cayendo,
brotó de pronto una palabra: España.
Un cansancio sin nombre
rodaba en mi cabeza.
Encendieron las luces. Nos marchamos.


Tras largas escaleras casi a oscuras
me hallé luego en la calle,
y a mi lado, al volverme,
vi otra vez a aquel hombre silencioso,
que habló indistinto algo
con acento extranjero,
un acento de niño en voz envejecida.


Andando me seguía
como si fuera solo bajo un peso invisible,
arrastrando la losa de su tumba;
mas luego se detuvo.
"¿España?", dijo. "Un nombre.
España ha muerto." Había
una súbita esquina en la calleja.
Le vi borrarse entre la sombra húmeda.




C
E M E N T E R I O   E N   L A   C I U D A D




Tras de la reja abierta entre los muros,
la tierra negra sin árboles ni hierba,
con bancos de madera donde allá al la tarde
se sientan silenciosos unos viejos.
En torno están las casas, cerca hay tiendas,
calles por las que juegan niños, y los trenes
pasan al lado de las tumbas. Es un barrio pobre.


Como remiendos de las fachadas grises,
cuelgan en las ventanas trapos húmedos de lluvia.
Borradas están ya las inscripciones
de las losas con muertos de dos siglos,
sin amigos que les olviden, muertos
clandestinos. Mas cuando el sol despierta,
porque el sol brilla algunos días hacia junio,
en lo hondo algo deben sentir los huesos viejos.


Ni una hoja ni un pájaro. La piedra nada más. La tierra.
¿Es el infierno así? Hay dolor sin olvido,
con ruido y miseria, frío largo y sin esperanza.
Aquí no existe el sueño silencioso
de la muerte, que todavía la vida
se agita entre estas tumbas, como una prostituta
prosigue su negocio bajo la noche inmóvil.


Cuando la sombra cae desde el cielo nublado
y el humo de las fábricas se aquieta
en polvo gris, vienen de la taberna voces,
y luego un tren que pasa
agita largos ecos como bronce iracundo.
No es el juicio aún, muertos anónimos.
Sosegaos, dormid: dormid si es que podéis.
Acaso Dios también se olvida de vosotros.




J
A R D Í N   A N T I G U O




Ir de nuevo al jardín cerrado,
que tras los arcos de la tapia,
entre magnolios, limoneros,
guarda el encanto de las aguas.


Oír de nuevo en el silencio,
vivo de trinos y de hojas,
el susurro tibio del aire
donde las almas viejas flotan.


Ver otra vez el cielo hondo
a lo lejos, la torre esbelta
tal flor de luz sobre las palmas:
las casas todas siempre bellas.


Sentir otra vez, como entonces,
la espina aguda del deseo,
mientras la juventud pasada
vuelve. Sueño de un dios sin tiempo.




L
A   A D O R A C I Ó N   D E   L O S   M A G O S


I


VIGILIA




Melchor


La soledad. La noche. La terraza.
La luna silenciosa en las columnas.
Junto al vino y las frutas, mi cansancio.
Todo lo cansa el tiempo, hasta la dicha,
perdido su sabor, después amarga,
y hoy sólo encuentro en los demás mentira,
aquí en mi pecho aburrimiento y miedo.
Si la leyenda mágica se hiciera
realidad algún día.


La profética
estrella, que naciendo de las sombras
pura y clara, trazara sobre el cielo,
tal sobre faz etíope una lágrima,
la estela misteriosa de los dioses
ha de encarnarse la verdad divina
donde oriente esa luz.


¿Será la magia,
ida la juventud con su deseo,
posible todavía? Si yo pienso
aquí, bajo los ojos de la noche,
no es menor maravilla: si yo vivo,
bien puede un Dios vivir sobre nosotros.
Mas nunca nos consuela un pensamiento,
sino la gracia muda de las cosas.


Que dulce está la noche. Cuando el aire
a la terraza trae desde lejos
un aroma de nardo y, como un eco,
el son adormecido de las aguas,
siento animarse en mí la forma vaga
de la edad juvenil con su dulzura.


Así al tiempo sin fondo arroja el hombre
consuelos ilusorios, penas ciertas,
y así alienta el deseo. Un cuerpo solo,
arrullando su miedo y su esperanza,
desde la sombra pasa hacia la sombra.


Mas tengo sed. Lágrimas de la viña,
frescas al labio con frescor ardiente,
tal si un rayo de sol atravesara
la neblina. Delicia de los frutos
de piel tersa y oscura, como un cuerpo
ofrecido en la rama del deseo.


Señor, danos la paz de los deseos
satisfechos, de las vidas cumplidas.
Ser tal la flor que nace y luego abierta
respira en paz, cantando bajo el cielo
con luz de sol, aunque la muerte exista:
la cima ha de anegarse en la ladera.




Demonio


Gloria a Dios en las alturas del cielo,
tierra sobre los hombres en su infierno.




Melchor


Sin que su abismo lo profane el alba,
pálida está la noche. Y esa estrella
más pura que los rayos matinales,
al dar su luz palpita como sangre
manando alegremente de la herida.
¡Pronto, Eleazar, aquí!
Hombres que duermen
y de un sueño de siglos Dios despierta.
Que enciendan las hogueras en los montes,
llevando el fuego rápido la nueva
a las lindes de reinos tributarios.
Al alba he de partir. Y que la muerte
no me ciegue, mi Dios, sin contemplarte.


II


LOS   REYES


Baltasar


Como pastores nómadas, cuando hiere la espada del invierno,
tras una estrella incierta vamos, atravesando de noche los desiertos,
acampados de día junto al muro de alguna ciudad muerta,
donde aúllan chacales; mientras, abandonada nuestra tierra,
sale su cetro a plaza, para ambiciosos o charlatanes que aún exploten
el viejo afán humano de atropellar la ley, el orden.
Buscamos la verdad, aunque verdades en abstracto son cosa innecesaria,
lujo de soñadores, cuando bastan menudas verdades acordadas.
Mala cosa es tener el corazón henchido hasta dar voces, clamar por la verdad, por la justicia.
No se hizo el profeta para el mundo, sino el dúctil sofista
que toma el mundo como va: guerras, esclavitudes, cárceles y verdugos
son cosas naturales, y la verdad es sueño, menos que sueño, humo.


Gaspar


Amo el jardín, cuando abren las flores serenas del otoño,
el rumor de los árboles, cuya cima dora la luz toda reposo,
mientras por la avenida el agua esbelta baila sobre el mármol
y a lo lejos se escucha, entre el aire más denso, un pájaro.
Cuando la noche llega, y desde el río un viento frío corre
sobre la piel desnuda, llama la casa al hombre,
hecha voz tibia, entreabiertos sus muros como una concha oscura,
con la perla del fuego, donde sueño y deseo juntan sus luces puras.
Un cuerpo virgen junto al lecho aguarda desnudo, temeroso,
los brazos del amante, cuando a la madrugada penetra y duele el gozo.
Esto es la vida. ¿Qué importan la verdad o el poder junto a esto?
Vivo estoy. Dejadme así pasar el tiempo en embeleso.


Melchor


No hay poder sino en Dios, en Dios sólo perdura la delicia;
el mar fuerte es su brazo, la luz alegre su sonrisa.
Dejad que el ambicioso con sus torres alzadas oscurezca la tierra;
pasto serán del huracán, con polvo y sombra confundiéndolas.
Dejad que el lujurioso bese y muerda, espasmo tras espasmo;
allá en lo hondo siente la indiferencia virgen de los buenos castrados.
¿Por qué os doléis, oh reyes, del poder y la dicha que atrás quedan?
Aunque mi vida es vieja no vive en el pasado, sino espera;
espera los momentos más dulces, cuando el alma regale
la gracia, y el cuerpo sea al fin risueño, hermoso e ignorante.
Abandonad el oro y los perfumes, que el oro pesa y los aromas aniquilan.
Adonde brilla desnuda la verdad nada se necesita.


Baltasar


Antífona elocuente, retórica profética de raza a quien escapa con el poder la vida.
Pero mi pueblo es joven, es fuerte, y diferente del tuyo israelita.


Gaspar


Si el beso y si la rosa codicio, indiferente hacia los dioses todos,
es porque beso y rosa pasan. Son más dulces los efímeros gozos.


Melchor


Locos enamorados de las sombras. ¿Olvidáis, tributarios
como son vuestros reinos del mío, que aún puedo sujetaros
a seguir entre siervos descalzos el rumbo de mi estrella?
¿Qué es soberbia o lujuria ante el miedo, el gran pecado, la fuerza de la tierra?


Baltasar


Con tu verdad pudiera, si la hallamos, alzar un gran imperio.


Gaspar


Tal vez esa verdad, como una primavera, abra rojos deseos.


III


PALINODIA   DE   LA   ESPERANZA   DIVINA




Era aquel que cruzábamos, camino
abandonado entre arenales,
con una higuera seca, un pozo, y el asilo
de una choza desierta bajo el frío.
Lejos, subiendo entre unos riscos,
iba el pastor junto a sus flacas cabras negras.
Cuando tras de la noche larga la luz vino,
irisando la escarcha sobre nuestros vestidos,
faltas de convicción las cosas escaparon
como en un sueño interrumpido.


Padecíamos hambre, gran fatiga.
Al lado de la choza hallamos una viña
donde un racimo quedaba todavía,
seco, que ni los pájaros lo habían
querido. Nosotros lo tomamos:
de polvo y agrio vino el paladar teñía.
Era bueno el descanso, pero
en quietud la indiferencia del paisaje aísla,
y añoramos la marcha, la fiebre de la ida.


Vimos la estrella hacia lo alto
que estaba inmóvil, pálida como el agua
en la irrupción del día, una respuesta dando
con su brillo tardío del milagro
sobre la choza. Los muros sin cobijo
y el dintel roto se abrían hacia el campo,
desvalidos. Nuestro fervor helado
se volvió como el viento de aquel páramo.
Dimos el alto. Todos descabalgaron.
Al entrar en la choza, refugiados
una mujer y un viejo sólo hallamos.


Pero alguien más había en la cabaña:
un niño entre sus brazos la mujer guardaba,
esperamos un dios, una presencia
radiante e imperiosa, cuya vista es la gracia,
y cuya privación idéntica a la noche
del amante celoso sin la amada.
Hallamos una vida como la nuestra humana,
gritando lastimosa, con ojos que miraban
dolientes, bajo el peso de su alma
sometida al destino de las almas,
cosecha que la muerte ha de segarla.


Nuestros dones, aromas delicados y metales puros,
dejamos sobre el polvo, tal si la ofrenda rica
pudiera hacer al dios. Pero ninguno
de nosotros su fe viva mantuvo.
Y la verdad buscada sin valor quedó toda,
el mundo pobre fue, enfermo, oscuro.
Añoramos nuestra corte pomposa, las luchas y las guerras,
o las salas templadas, los baños, la sedosa
carne propicia de cuerpos aún no adultos,
o el reposo del tiempo en el jardín nocturno,
y quisimos ser hombres sin adorar a dios alguno.


IV


SOBRE   EL   TIEMPO   PASADO


Mira cómo la luz amarilla de la tarde
se tiende con abrazo largo sobre la tierra
de la ladera, dorando el gris de los olivos
otoñales, ya henchidos por los frutos maduros;


mira allá las marismas de niebla luminosa.
Aquí, año tras año, nuestra vida transcurre,
llevando los rebaños de día por el llano,
junto al herboso cauce del agua enfebrecida;


de noche hacia el abrigo del redil y la choza.
Nunca vienen los hombres por estas soledades,
y apenas si una vez les vemos en el zoco
del mercado vecino, cuando abre la semana.


Esta paz es bien dulce. Callada va la alondra
al gozar de sus alas entre los aires claros.
Mas la paz, que a las cosas en ocio santifica,
aviva para el hombre cosecha de recuerdos.


Tiempo atrás, siendo joven, divisé una mañana
cruzar por la llanura un extraño cortejo:
jinetes en camellos, cubiertos de ropajes
cenicientos, que daban un destello de oro.


Venían de los montes, pasados los desiertos,
de los reinos que lindan con el mar y las nieves,
por eso era su marcha cansada sobre el polvo
y en sus ojos dormía una pregunta triste.


Eran reyes que el ocio y poder enloquecieron,
en la noche siguiendo el rumbo de una estrella,
heraldo de otro reino más rico que los suyos.
Pero vieron la estrella pararse en este llano,


sobre la choza vieja, albergue de pastores.
Entonces fue refugio dulce entre los caminos
de una mujer y un hombre sin hogar ni dineros:
un hijo blanco y débil les dio la madrugada.


El grito de las bestias acampando en el llano
resonó con las voces en extraños idiomas,
y al entrar en la choza descubrieron los reyes
la miseria del hombre, de que antes no sabían.


Luego, como quien huye, el regreso emprendieron.
También los caminantes pasaron a otras tierras
con su niño en los brazos. Nada supe de ellos.
Soles y lunas hubo. Joven fui. Viejo soy.


Gentes en el mercado hablaron de los reyes:
uno muerto al regreso, de su tierra distante;
otro, perdido el trono, esclavo fue, o mendigo;
otro a solas viviendo, presa de la tristeza.


Buscaban un dios nuevo, y dicen que le hallaron.
Yo apenas vi a los hombres; jamás he visto dioses.
¿Cómo ha de ver los dioses un pastor ignorante?
Mira el sol desangrado que se pone a lo lejos.


V


EPITAFIO


La delicia, el poder, el pensamiento
aquí descansan. Ya la fiebre es ida.
Buscaron la verdad, pero al hallarla
no creyeron en ella.


Ahora la muerte acuna sus deseos,
saciándolos al fin. No compadezcas
su sino, más feliz que el de los dioses
sempiternos, arriba.




A
M O R   O C U L T O




Como un tumulto gris del mar levanta
un alto arco de espuma, maravilla
multiforme del agua, y ya en la orilla
roto, otra nueva espuma se adelanta;


Como el campo despierta en primavera
eternamente, fiel bajo el sombrío
celaje de las nubes, y al sol frío
con asfodelos cubre la pradera;


Como el genio en distintos cuerpos nace,
formas que han de nutrir la antigua gloria
de su fuego, mientras la humana escoria
sueña ardiendo en la llama, y se deshace,


Así siempre, como agua, flor o llama,
vuelves entre la sombra, fuerza oculta
del otro amor. El mundo bajo insulta.
Pero la vida es tuya: surge y ama.




G
A V I O T A S   E N   L O S   P A R Q U E S




Dueña de los talleres, las fábricas, los bares
todas piedras oscuras bajo un cielo sombrío,
silenciosa a la noche, los domingos devota,
es la ciudad levítica que niega sus pecados.


El verde turbio de la hierba y los árboles
interrumpe con parques los edificios uniformes,
y en la naturaleza sin encanto, entre la lluvia,
mira de pronto, penacho de locura, las gaviotas.


¿Por qué, teniendo alas, son huéspedes del humo,
el sucio arroyo, los puentes de madera de estos parques?
Un viento de infortunio o una mano inconsciente,
de los puertos nativos, tierra adentro las trajo.


Lejos quedó su nido de los mares, mecido por tormentas
de invierno, en calma luminosa los veranos.
Ahora su queja va, como el grito de almas en destierro.
Quien con alas las hizo, el espacio les niega.




U
N   E S P A Ñ O L   H A B L A   D E   S U   T I E R R A




Las playas, parameras
al rubio sol durmiendo,
los oteros, las vegas
en paz, a solas, lejos,


Los castillos, ermitas
cortijos y conventos,
la vida con la historia,
tan dulces al recuerdo,


Ellos, los vencedores
Caínes sempiternos,
de todo me arrancaron.
Me dejan el destierro.


Una mano divina
tu tierra alzó en mi cuerpo
y allí la voz dispuso
que hablase tu silencio.


Contigo solo estaba,
en ti sola creyendo;
pensar tu nombre ahora
envenena mis sueños.


Amargos son los días
de la vida, viviendo
sólo una larga espera
a fuerza de recuerdos.


Un día, tú ya libre
de la mentira de ellos,
me buscaras. Entonces
¿qué ha de decir un muerto?




V
I O L E T A S




Leves, mojadas, melodiosas,
su oscura luz morada insinuándose
tal perla vegetal tras verdes valvas,
son un grito de marzo, un sortilegio
de alas nacientes por el aire tibio.


Frágiles, fieles, sonríen quedamente
con mucha incitación, como sonrisa
que brota desde un fresco labio humano.
Mas su forma graciosa nunca engaña:
nada prometen que después traicionen.


Al marchar victoriosas a la muerte
sostienen un momento, ellas tan frágiles,
el tiempo entre sus pétalos. Así su instante alcanza,
norma para lo efímero que es bello,
a ser vivo embeleso en la memoria.




P
Á J A R O   M U E R T O




Sobre la tierra gris de la colina,
Bajo las hojas nuevas del espino,
al pie de la cancela donde pasan
jóvenes estudiantes en toga roja,


rota estaba tu ala blanca y negra,
inmóvil en la muerte. Parecías
una rosa cortada, o una estrella
desterrada del trono de la noche.


Aquella forma inerte fue un día vuelo
extasiado en la luz, el canto ardiente
de amanecer, la paz nocturna
del nido allá en la cima.


Inútil ya todo parece, tal parece
la pena del amor cuando se ha ido,
el sufrir por lo bello que envejece,
el afán de la luz que anegan sombras.


Si como el mar, que de su muerte nace,
fueras tú. Una forma espectral de ti vislumbro
que llora entre los aires los amores
breves y hermosos de tus días idos.


Ahora, silencio. Duerme. Olvida todo.
Nutre de ti la muerte que en ti anida.
Esa quietud del ala, como un sol poniente,
acaso es de la vida una forma más alta.




E
L R U I S E Ñ O R   S O B R E   L A   P I E D R A




Lirio sereno en piedra erguido
junto al huerto monástico pareces.
Ruiseñor claro entre los pinos
que un canto silencioso levantara.
O fruto de granada, recio afuera,
mas propicio y jugoso en lo escondido.
Así, Escorial, te mira mi recuerdo.
Si hacia los cielos anchos te alzas duro,
sobre el agua serena del estanque
hecho gracia sonríes. Y las nubes
coronan tus designios inmortales.


Recuerdo bien el sur donde el olivo crece
junto al mar claro y el cortijo blanco,
mas hoy va mi recuerdo más arriba, al la sierra
gris bajo el cielo azul, cubierta de pinares,
y allí encuentra regazo, alma con alma.
Mucho enseña el destierro de nuestra propia tierra.
¿Que saben de ella quienes la gobiernan?
¿Quienes obtienen de ella
fácil vivir con un social renombre?
De ella también somos los hijos
oscuros. Como el mar, no mira
qué aguas son las que van perdidas a sus aguas,
y el cuerpo, que es de tierra, clama por su tierra.


Porque me he perdido
en el tiempo lo mismo que en la vida,
sin cosa propia, fe ni gloria,
entre gentes ajenas
y sobre ajeno suelo
cuyo polvo no es el de mi cuerpo;
no con el pensamiento vuelto a lo pasado,
ni con la fiebre ilusa del futuro,
sino con el sosiego casi triste
de quien mira a lo lejos, de camino,
las tapias que de niño le guardaran
dorarse al sol caído de la tarde,
a ti, Escorial, me vuelvo.


Hay quienes aman los cuerpos
y aquellos que las almas aman.
Hay también los enamorados de las sombras
como poder y gloria. O quienes aman
sólo a sí mismos. Yo también he amado
en otro tiempo alguna de esas cosas,
mas después me sentí a solas con mi tierra,
y la amé, porque algo debe amarse
mientras dura la vida. Pero en la vida todo
huye cuando el amor quiere fijarlo.
Así también mi tierra la he perdido,
y si hoy hablo de ti es buscando recuerdos
en el trágico ocio del poeta.


Tus muros no los veo
con estos ojos míos,
ni mis manos los tocan.
Están aquí, dentro de mí, tan claros,
que con su luz borran la sombra
nórdica donde estoy, y me devuelven
a la sierra granítica en que sueñas
inmóvil, por la verde foscura de los montes
brillando al sol como un acero limpio,
desnudo y puro como carne efímera,
pero tu entraña es dura, hermana de los dioses.


Eres alegre, con gozo mesurado
hecho de impulso y de recogimiento,
que no comprende el hombre si no ha sido
hermano de tus nubes y tus piedras.
Vivo estás como el aire
abierto de montaña,
como el verdor desnudo
de solitarias cimas,
como los hombres vivos
que te hicieron un día,
alzando en ti la imagen
de la alegría humana,
dura porque no pase,
muda porque es un sueño.


Agua esculpida eres,
música helada en piedra.
La roca te levanta
como un ave en los aires;
piedra, columna, ala
erguida al sol, cantando
las palabras de un himno,
el himno de los hombres
que no supieron cosas útiles
y despreciaron cosas prácticas.
¿Qué es lo útil, lo práctico,
sino la vieja añagaza diabólica
de esclavizar al hombre
al infierno en el mundo?


Tú, hermosa imagen nuestra,
eres inútil como el lirio.
Pero, ¿cuáles ojos humanos
sabrían prescindir de una flor viva?
Junto a una sola hoja de hierba,
¿qué vale el horrible mundo práctico
y útil, pesadilla del norte,
vómito de la niebla y el fastidio?
Lo hermoso es lo que pasa
negándose a servir. Lo hermoso, lo que amamos,
tú sabes que es un sueño y que por eso
es más hermoso aún para nosotros.


Tú conoces las horas
largas del ocio dulce,
pasadas en vivir de cara al cielo
cantando el mundo bello, obra divina,
con voz que nadie oye
ni busca aplauso humano,
como el ruiseñor canta
en la noche de estío,
porque su sino quiere
que cante, porque su amor le impulsa.
Y en la gloria nocturna
divinamente solo
sube su canto puro a las estrellas.


Así te canto ahora, porque eres
alegre, con trágica alegría
titánica de piedras que enlaza la armonía,
al coro de montañas sujetándola.
Porque eres la vida misma
nuestra, mas no perecedera,
sino eterna, con sus tercos anhelos
conseguidos por siempre y nuevos siempre
bajo una luz sin sombras.
Y si tu imagen tiembla en las aguas tendidas,
es tan sólo una imagen;
y si el tiempo nos lleva, ahogando tanto afán insatisfecho,
es sólo como un sueño;
que ha de vivir tu voluntad de piedra.
Ha de vivir, y nosotros contigo.


A A N   E E N   D O D E   D I C H T E R
(F.G.L.)


Gelijk we nooit in de rots
de lichte bloem zien opengaan,
zo bloeit in schoonheid
de frisse en hoge sier niet
in een bars en hard volk.
Daarom hebben ze je gedood, omdat je
frisheid was in onze dorre aarde
en blauw in onze donkere lucht.


Licht is het deel van het leven
dat de dichters zoals goden vrijkopen.
De haat en de verwoesting houden altijd aan
in het eeuwig helemaal gallige
ingewand van de gruwelijke Spanjaard
die het verhevenste belaagt
met een steen in zijn hand.


Als je niet met enige schitterende
gave wordt geboren, is het droevig
hier, waar de mensen
in hun ellende slechts de belediging,
de hoon, het diepe wantrouwen beleven
tegenover degene die de ondoorzichtige woorden verheldert
met hun verborgen oorspronkelijke gloed


Het zout van onze wereld was jij,
bij leven was je zoals een zonnestraal,
en nu bestaat nog slechts je herinnering
die dwaalt en voorbijloopt, de muur
van de lichamen koestert
met de nasmaak van de papavers
die onze voorouders innamen
op de rand van de vergetelheid.


Als je engel het geheugen te hulp schiet
zijn deze mensen schimmen
die nóg beven achter het onkruid van de aarde;
de dood zou beweren
meer in leven te zijn dan het leven
omdat jij bij hem bent,
voorbij de poort van zijn uitgestrekt rijk
dat hij bevolkt met vogels en blaren
met je onvergelijkelijke lieftalligheid en jeugd.


De lente glanst hier nu.
Zie de stralende jongelingen
die je bij leven zo beminde
samen voorbijgaan, efemeren langs de schittering van de zee.
Mooie naakte lijven die met hun uitgelezen vorm
achter zich de begeertes meenemen
en die alleen bitter sap bevatten
want hun geest koestert geen flonkering
van liefde of van een verheven gedachte.


Alles gaat gelijkelijk voort
zoals toen, zo betoverend
dat de duisternis waar jij in viel
onmogelijk lijkt.
Een immense verborgen aandrang duidt erop
dat zijn onbekende prikkel uitsluitend
bij de dood in ons kan bedaren.
Zoals de aandrang van het water
dat niet voldaan is met zich in de golven uit te beelden
maar dat naamloos wil verloren lopen
in de voorgeborchten van de zee.


Maar tevoren kende je
de diepere realiteit van deze wereld niet:
de haat, de trieste haat van de mensen
die in jou zijn overwinning
door het vreselijke zwaard verkoos aan te tonen,
met je uiteindelijke angst
onder het rustige licht van Granada,
veraf tussen cipressen en laurieren,
en onder je eigen mensen
en door dezelfde handen
die je ooit onderdanig zullen vleien.


Voor de dichter is de dood de overwinning;
een demonische wind jaagt hem door het leven,
en indien een blinde kracht
zonder begrip voor liefde
door een misdaad jou, dichter,
in held omvormt,
beschouw in ruil, broeder,
hoe tussen de droefheid en de verachting
een groothartigere macht je vrienden toestaat
in een hoek vrijelijk te rotten.


Neem je donkere vrede,
zoek andere dalen,
een stroom waar de wind
de geluiden tussen riet
en irissen en de zo oude betovering
van het welsprekende water meedraagt,
waarin de echo zoals de menselijke roem rondtolt,
zoals zij uit de verte,
vreemd zoals zij en even steriel.


Moge je grote waanzinnige ijver
tussen de frisheid van de eeuwige rozen
de zuivere liefde van een adolescente god ontmoeten;
want deze goddelijke begeerte, hier op aarde verloren,
maakt doorheen zoveel leed en verworpenheid
ons met zijn eigen grootsheid opmerkzaam
op enig peilloos scheppend wezen
dat de dichter concipieert als taal van zijn heerlijkheid
en hem later over de dood heen troost.




D
E   F O N T E I N




Mijn verlangen, slapeloos fris geruis op een achtergrond
van groen gewas, verheft zich naar de bleke lucht
als een ranke zuil, en hoewel geknot, kroont
haar gratie de zo hemelse rust van het water.


Banaanbomen en kastanjes in vlakke lanen
voeren mijn diafane zucht mee naar de verte,
van de klaarste wegjes naar de vluchtige wolken,
met de langzame vleugelslag van de grijze duiven.


Aan de voet van de standbeelden, die door de tijd zijn geveld,
terwijl ik hun steen - uniek onder het bestaande - naboots
waarvan de bekoring mijn trillend beeldhouwen van vloeibare
ogenblikken heeft vastgelegd, sterf ik en sta ik altijd weer op.


Dit bestendig opwellen komt met een zweem van vrede
van de verwijderde bergtop, waar goden van de
voorbije eeuwen ten onder gingen, naar het leven
dat mijn blauw ijzige heftigheid vagelijk verguldt.


Verstilde accenten van de oude passies, zegepralen,
duels van lang geleden, dolen door mij in de wind,
en onder het beginnende donker van de avond
zijn ze raadsels bij het ijle geroezemoes van de kortstondigen.


De toverkunst van het water brengt de tijd tot staan;
ik ben goddelijke bevrijding uit de smart van de mens,
gestalte van wat wegvlucht van het licht naar de schaduw,
ontsteltenis voor de dood opgetild tot melodie.




H
E T   G O D S B E Z O E K




De helft van mijn leven is nu voorbij.
Mijn lichaam blijft bestaan en nog tollen en weerklinken
de stemmen in mijn oren met kwijnende betovering,
de rijzige dagen echter zijn al ver opgestapt; alleen
bleke herinneringen aan hun liefde hebben ze me nagelaten.
Zoals de landbouwer bij het zien van zijn verloren arbeid
zijn ogen ten hemel slaat en op regen wacht,
zo wil ik in dit verwarde uur hopen op enkele goddelijke
tranen die mijn oogst opfrissen.


Maar uitermate onverzettelijk blijft neerslachtigheid bij
als sombere gast van mijn dromen.
Mag ik hopen misschien? Alles werd aan de mens gegeven
als kortstondig vermaak van het bestaan;
hij kan die diepere drang die een liefdespauze vraagt
midden in de vlucht van de dingen nergens mee verbinden.
Vergeefs zou je je beklagen over je werk, je huis, de vrienden
die je verloor in die grote demonische oorlogscommercie.


Ik ben in de stad die de rijkaard voor zijn trots heeft opgericht,
waar de donkere ellende het uitschreeuwt in de hoeken
of taferelen uitstalt die mijn ogen vol tranen doen schieten.
En terwijl ik van machteloze droefheid op mijn vuisten bijt
tel ik maar steeds bij mezelf mijn schaarse muntstukken
want het verkrijgen van een stuk brood en wat kleren hier
veronderstelt een inspanning groter dan die van
de antieke helden toen ze monsters overwonnen,
terwijl ze met hun lans betoveringen doorbraken.


Gelijk een opvlammende feniks ontstaat de revolutie
telkens opnieuw in de harten van de verworpenen.
Dat weet de oplichter onder de bomen van de pleinen:
en zijn Argentijnse kindermeisje, zijn klinkende rinkelbel,
lokkend tussen de blaren, betovert het robuuste en
misleide volk met kwaadaardige welsprekendheid,
en bloederige liederen wiegen hun ellende.


Tot mijn verdriet begrijp ik dat anderen onmetelijk lijden
stille mannen die geen tijd vrij hebben
om hun verscheurdheid ten hemel te klagen. Ik echter kan
hun energische stilte niet nadoen, want mij verlicht
deze troost van mijn stem zonder land en zonder vriend
in de diepe eenzaamheid van wie niets nog
in zijn armen houdt tenzij de lucht rondom,
precies als een schip bij het wegvaren over zee.


Waar zijn de vroegere gezellinnen van de man naartoe?
Mijn verstelsters van ontwerpen, mijn weefsters van hoop
zijn gestorven. Hun naalden en strengen rusten
in een hoek onder stof, zonder de zang onder het werk.
Gelijk een schim zonder contact met het scherp der dagen
loop ik gebaren en woorden te herhalen terwijl ik in de verte
de onmetelijke geeuw van de voorbije eeuwen hoor.


De tijd, die grenzeloze witte woestijn,
dat scheppende niets, bedreigt de mensen en met
onsterfelijk licht stelt hij zich open voor de jeugdige verlangens.
Dwaas willen enkelen zijn magische weerschijn grijpen,
maar anderen bezweren hem met een kind
in hun armen opgedragen als slachtoffer
omdat uit nieuw leven hun leven zich in stand houdt
zoals het water uit het water dat door mensen is gehuild.


Maar jou, God, waarmee zullen wij je bedaren?
Mijn dorst was jij, jij was mijn verloren liefde,
mijn vernield huis, mijn afgeleefd leven, en het huis
en het leven van zoveel mensen op de dool zoals ik
bij de ondergang van een land. Kaartenhuisjes, mijn
povere paradijzen stortten het ene na het andere in elkaar.
Bewoog jouw hand de lucht die ze deed instorten
en, in de diepe neerslachtigheid, in de grote leegte achter hen,
verheft zich eindelijk vóór mij de wolk die je aanwezigheid verhult?


Sla niet in woede mijn lichaam met je bliksemstraal:
als jij de liefde niet bent, wie in je wereld zal dat zijn?
Heb medelijden uiteindelijk, aanhoor dit gefluister
dat aanzwelt en gelijk een golf tot aan de voet
van je goddelijke onverschilligheid rolt.
Zie de bedroevende stenen die wij al op onze schouders
meesleuren om je gaven te begraven:
de schoonheid, de waarheid, het recht; jij alleen
was bij machte om hun onmogelijke gloed in ons op te wekken.
Indien zij vandaag stierven, zou jij uit ons geheugen vervagen
gelijk een verre droom van de mensen die ooit bestonden.




A
V O N D S C H E M E R I N G   I N   D E   K A T H E D R A A L




Geen mens in de verlaten straten. De wind
en boven de muren het licht dat de dakranden
in de laatste zonnestralen ontbrandt.
Achter een poort klaagt het verborgen water.
Kom naar de kathedraal, ziel die van eenzaamheid rilt.


Wanneer de boer op dit uur de reeds
geopende aarde met de voren achterlaat
ontstaan uit gedaan werk vreugde en rust.
Dicht bij God verwijlt zijn denken.


Enkele droge populieren verheffen een vermetele
vlam in het veld gelijk de levendige
rook boven de daken van de huizen.
Een kudde keert terug naast de donkere beek
waar de middag tussen het gras slaapt.
De kilte komt opzetten en de hemel is dieper.


Helemaal rust - glas, hout, brons, -
verschijnt de extatische kathedraal
gelijk een droom uit steen, uit geluidloze muziek,
van de rechtopstaande pijl van de toren
tot aan het portaal met brede grijze vloertegels.
Zuivere gloed in het duister van de eeuwen.


Een waakgebed zeggen die engelen
en hun ontblote zwaard boven de portiek,
opgefleurd met glimlachjes van de oude heiligen,
is net een herfsttuin die mossen liet ontstaan
tussen de gebeeldhouwde rozen.


De mensen van nu vinden hier - waar het vermoeide
lichaam in duisternis baadt - de vrede,
vrede voor hun wrok, vrede voor hun liefdes,
zoete en lange vergetelheid.


Ga de kathedraal binnen, kijk door de slank gewelfde
hoge beuken, aangenaam voor de dolende
passen over het marmer, tussen zuilen door
naar het altaar, serene gloeiende kool vuur,
heerlijkheid aangewezen voor de eenzame ziel.


Met het geruisloze leven der dingen
op het onveranderlijke aanschijn van de wereld
verlopen deze uren in de kerk
zoals het kind uitrust omdat het gelooft
in de voorzichtige kracht van zijn vader.


Er is strijd noch vrees, er is leed noch verlangen.
Alles blijft aanvaard tot de dood
en vergeten na de dood, in aanschouwing,
vrij van het lichaam, en in aanbidding.
Noodzaak voor de ziel verstoken van vreugde.


Gindse ruiten van het hoge grote raam gaan
vervagen en nauwelijks nog iriseren ze zwakjes
met zielig goud. De dag sterft uit maar de vrede
blijft bestaan languit in de schaduw uitgestrekt.


Enkele verre stappen raken zacht
de vloer. Een of andere gedaante bidt alleen,
neergevallen voor een breed traliehek
waar de vleugel van een gele vlam beeft.


Verborgen klaagzang bewasemt de ziel;
ze voelt de aanwezigheid van een mysterieuze macht
die voor de mens de troost schept,
goddelijke schaduw die zich uit in de stilte.


Aroma's, energieke scheuten komen boven
die het leven bevestigen gelijk sap van de aarde
dat in wonderlijke groene gestalten uitbreekt;
verborgen binnen de muren van deze kerk
komt de bezielende adem van onze wereld
langs en verlucht de nacht van de mensen.




L
A Z A R U S




Het was heel vroeg in de morgen.
Nadat ze de steen hadden weggerold, met moeite
omdat niet de materie maar de tijd
daarop woog,
hoorden ze een rustige stem
die mij riep, zoals een vriend roept
als het duister valt en iemand
achterblijft die moe is van de dag.
Het bleef lang stil.
Zo vertellen het degenen die het zagen.


Ik herinner me niets dan de vreemde
kou die met beklemming
van halfslaap uit de diepe grond
opwelde, en langzaam begon hij
mijn borstkas wakker te maken,
met enkele lichte klopjes drong hij daarop aan,
hij wou beslist dat mijn bloed opwarmde.
In mijn lichaam snerpte pijn,
een reële pijn of een pijn die ik droomde.


Opnieuw was het leven daar.
Toen ik mijn ogen opende
was er de grauwe dageraad die
de waarheid sprak. Want die gespannen
gezichten boven mij waren woordeloos,
ze maalden een vage droom beneden het peil van het wonder,
gelijk een weerbarstige kudde
die niet voor de stem maar voor de steen beducht is,
en het zweet van hun voorhoofden
hoorde ik zwaar in het gras vallen.


Iemand sprak woorden
over nieuwe geboorte.
Maar hier was geen moederlijk bloed
of geen bevruchte schoot
die onder pijn nieuw treurend leven schept.
Alleen brede zwachtels, gele doeken
met felle geur ontblootten
het vlees, grauw en week gelijk een bedorven vrucht,
geen donker glanzend lichaam, roos van de verlangens,
maar het lichaam van een kind van de dood.


De rode hemel spleet open in de verte
achter olijfbomen en heuvelruggen;
de lucht was roerloos.
De lichamen echter beefden
gelijk takken als de wind waait en hij
met uitgestrekte armen uit de nacht opkomt
om mij zijn typisch vruchteloze ijver aan te bieden.
Het licht deed me pijn
en ik liet mijn voorhoofd op het stof zakken
bij het voelen van de loomheid van de dood.


Ik wou mijn ogen sluiten,
het weidse donker zoeken,
de oorspronkelijke duisternis
die haar bron onder de wereld verbergt
en het herinneren zuivert van schaamtegevoel.
Toen huilde een lijdende ziel, wrang, ontwricht,
in mijn ingewanden, doorheen
de duistere gangen van mijn lichaam,
om haast te botsen tegen de muur van het beendergestel
en koortsvloeden op te wekken in mijn bloed.


De man die met zijn hand de lamp
ophield, getuige van het wonder,
doofde plots de vlam
omdat het al dag was geworden.
Een plotse schaduw viel over mij.
Dan, diep onder een voorhoofd, zag ik een paar ogen
vol medelijden, en bevend ontdekte ik een ziel
die door de liefde de wereld beheerst
en waarin mijn ziel zich ontzaglijk verruimde.


Ik zag twee voeten die de grens van het leven afbakenden,
de zoom van een kleurloze tuniek
vol plooien die neerhing
tot ze bijna de grafkuil raakte, gelijk een vleugel
als die aanmaant om het licht achterna te stijgen.
Ik besefte opnieuw de droom, de waanzin
en de vergissing in leven te zijn,
in wezen dag na dag een treurend lichaam.
Maar hij had mij geroepen
en mij bleef niets over dan hem te volgen.


Daarom stond ik recht en ging geruisloos mee,
hoewel alles mij vreemd was en onwezenlijk,
terwijl ik dacht: zo hebben zíj moeten lopen
toen ik gestorven was en zij mij gingen begraven.
Het huis lag veraf;
opnieuw zag ik de witte muren ervan
en de cipres in de tuin.
Boven het dakterras stond een bleke ster.
Binnen vonden we geen gloed
in de haard die vol as lag.
We zaten allen rond hem aan tafel.
Ik vond het brood bitter, het fruit zonder smaak,
het water zonder friste, de lichamen zonder verlangen;
het woord broederschap klonk vals,
en van het beeld van de liefde bleven
in de wind slechts vage herinneringen over.
Hem was bekend dat alles dood was
in mij, dat ik een dode was
die ronddoolde onder de doden.


Ik zat aan zijn rechterkant; hij bekeek mij
als iemand die ze bij zijn terugkeer onthalen.
Zijn hand lag dichtbij
en ik liet er mijn voorhoofd op rusten
met afschuw voor mijn lichaam en mijn ziel.
Zoals wie tot God bidt,
- want zijn naam, weidser dan de tijden,
de zeeën, de sterren, past in de troosteloosheid
van de mens die alleen is, - zo bad ik in stilte
om kracht om het leven op te nemen, nog een keer.


Zo smeekte ik onder tranen
kracht om gelaten mijn onwetendheid te ondergaan,
terwijl ik mij zou inzetten, niet voor mijn leven of mijn geest,
maar voor een waarheid die ik in die ogen had vermoed
op dit uur. Schoonheid is geduld.
Ik weet dat de veldlelie,
na haar bescheiden duister bestaan onder de grond
doorheen zoveel nachten langdurige wachttijd,
uit overdadig groen tot blanke bloemkroon opgestaan,
uitbreekt, ooit, in zegevierende pracht.




I
N D R U K   V A N   V E R B A N N I N G




Het gebeurde vorige lente,
vandaag zowat een jaar geleden,
in een uithoek van het oude Temple in Londen,
met oude inboedel. Achter oude gebouwen
gaven de vensters uit op de verte,
tussen het gras de grijze weerkaatsing van de rivier.
Alles was grijs en vermoeid
gelijk de iris van een zieke parel.


Er waren oude heren, oude dames,
bestofte pluimen op hun hoeden;
gezoem van stemmen ginder in de hoeken,
dicht bij tafels met gele tulpen,
familiefoto's en lege theepotten.
Het invallende donker
dat naar kat rook
wekte geluiden in keukens.


Een zwijgzame man zat
in mijn buurt. Ik zag
de schaduw van zijn lang profiel zich enkele keren
verstrooid vertonen naast de rand van zijn kopje,
met de eigen vermoeidheid
van de dode die uit zijn graf
terugkeert naar een mondain feest.


Op de lippen van iemand
daar in die hoeken
waar de ouden samen fluisterden
ontstond plots een woord, compact
gelijk een traan bij het vallen: Spanje.
Naamloze vermoeidheid
tolde door mijn hoofd.
Ze staken de lichten aan. Wij gingen weg.


Na lange trappen bijna in het duister
bevond ik me later op straat
en naast mij, toen ik me omdraaide,
zag ik opnieuw die zwijgzame man,
die onduidelijk iets zei
met buitenlands accent,
een kinderlijk accent in een oud geworden stem.


Onder het gaan volgde hij mij
alsof hij alleen was onder een onzichtbare last,
zijn grafsteen die hij voortsleepte;
wat later stond hij stil.
"Spanje?" zei hij. "Een naam.
Spanje is dood." Er was
een plotse bocht in het straatje.
Ik zag hem in het vochtige donker vervagen.




B
E G R A A F P L A A T S   I N   D E   S T A D




Achter het open hek in de muren
de zwarte grond zonder bomen of gras
met houten banken ginds waar, tegen de avond,
enkele zwijgzame ouden gaan zitten.
Daar rond staan de huizen, dichtbij vind je winkels,
straten waar kinderen spelen, en langs de graven
rijden de treinen voorbij. Het is een armoedige wijk.


Als verstelwerk aan de grijze gevels
hangen in de ramen lappen klam van de regen.
Uitgewist zijn reeds de inscripties
op de zerken met doden van twee eeuwen,
zonder vrienden die hen vergeten, clandestiene
doden. Maar als de zon ontwaakt,
want tegen juni aan straalt de zon enkele dagen,
moeten de oude botten wel iets voelen in de diepte.


Geen blad en ook geen vogel. Steen, anders niets. Aarde.
Ziet de hel er zo uit? Er is leed zonder vergeten,
met lawaai en ellende, langdurige kou en geen hoop.
Hier bestaat de geruisloze droom
van de dood niet, want nog roert zich het leven
tussen deze graven zoals een prostituee
haar handel voortzet onder de doodstille nacht.


Wanneer uit de bewolkte hemel het donker valt
en de rook van de fabrieken als grijs poeder
gaat liggen, komen stemmen uit de kroeg,
en later brengt een trein die voorbijrijdt
brede echo's in opschudding gelijk woedend brons.
Nog is dit het oordeel niet, naamloze doden.
Rustig maar, slaap: slaap indien jullie dat kunt.
Het is mogelijk dat ook God niet meer aan jullie denkt.




A
N T I E K E   T U I N




Opnieuw naar de besloten tuin gaan
die achter de bogen van de muur
tussen magnolia's, citroenbomen,
de bekoring van het water bewaart.


Opnieuw in de stilte horen,
doorzongen van trillers en blaren,
het zoele zoemen van de lucht
waar de oude zielen op drijven.


Nog eens de hoge hemel zien
in de verte, de slanke toren
als lichtende bloem boven de palmen,
de huizen allemaal altijd prachtig.


Nog eens, zoals toen, de scherpe
doorn van de begeerte voelen,
terwijl de jeugd, voorbijgegaan,
terugkomt. Droom van een god zonder tijd.




D
E   A A N B I D D I N G   V A N   D E   W IJ Z E N


I


WAKE




Melchior


De eenzaamheid. De nacht. Het terras.
De geluidloze maan tussen de zuilen.
Bij de wijn en de vruchten, mijn vermoeidheid.
De tijd maakt ons alles moe, zelfs het geluk,
als het zijn smaak verloren heeft, wordt het bitter,
en vandaag de dag vind ik in de anderen slechts leugen,
hier in mijn borst verveling en angst.
Als toch maar de magische legende
werkelijkheid werd op een dag.


De profetische
ster die zuiver en klaar uit de duisternissen
wordt geboren en die, gelijk een traan
op een Ethiopisch gezicht, over de hemel
het mysterieuze spoor van de goden trekt,
moet de goddelijke waarheid belichamen
waar dat licht heen wijst.


Zal betovering nog
mogelijk zijn als jeugd met haar verlangen
voorbij is? Als ik zit te denken,
hier, onder de ogen van de nacht,
is dat geen geringer wonder: als ik leef
kan even goed een God leven boven ons.
Nooit echter troost ons een gedachte,
wel de woordeloze pracht van de dingen.


Hoe zalig is de nacht. Als de lucht
van ver een geur van nardus naar
het terras meevoert en de slaperige
toon van het water op een echo lijkt,
voel ik in mij de wazige vorm van
mijn jonge jaren met hun fleur herleven.


Zo onttrekt de mens aan de bodemloze tijd
illusievolle vertroosting, stellige pijnen,
en zo ademt zijn verlangen. Een eenzaam lichaam
dat zijn vrees en zijn hoop in slaap wiegt
loopt van de schaduwkant naar de schaduw.


Maar ik heb dorst. Tranen van de wijnstok,
met brandende verkwikking fris op de lip,
net alsof een zonnestraal door
de nevel brak. Genot van de vruchten
met gladde en donkere huid, gelijk een lichaam
als uitvloeisel van verlangen aangeboden.


Heer, geef ons de vrede van de voldane
begeerten, van de vervulde levens.
Zijn gelijk de bloem die ontkiemt en later open
in vrede ademt, die onder de hemel
vol zonlicht zingt, hoewel de dood bestaat:
de top zal in de helling nog ten onder gaan.




Duivel


Glorie aan God in de hoogten van de hemel,
aarde over de mensen in hun hel.




Melchior


Ook zonder dat de dageraad zijn ondoorgrondelijkheid
ontheiligt, is de nacht bleek. En die ster,
zuiverder dan de ochtendstralen,
borrelt bij het geven van haar licht gelijk bloed
dat blijmoedig uit de wonde stroomt.
Vooruit, Eleazar, kom hier!
Mensen die slapen
en God ontwaakt uit een slaap van eeuwen.
Laat de brandstapels ontsteken op de bergen
dat het vuur vlug het nieuws uitdraagt
naar de grenzen van vazalkoninkrijken.
Bij het eerste licht moet ik vertrekken. En laat de dood
mij het gezicht niet roven, mijn God, zonder u te aanschouwen.


II


DE   KONINGEN


Balthazar


Gelijk rondtrekkende herders wanneer het zwaard van de winter wonden slaat
lopen wij een onzekere ster na, trekken 's nachts de woestijnen door,
kamperen overdag dicht bij de muur van een of andere dode stad
waar jakhalzen huilen; ondertussen, nadat we ons land verlieten, is de macht
er openbaar te koop voor eerzuchtigen of oplichters die de oude menselijke drang
om de wet, de orde, onder de voet te lopen nog altijd uitbuiten.
Wij zoeken de waarheid, hoewel abstracte waarheden onnutte dingen zijn,
weelde van dromers, wanneer kleine welbepaalde waarheden volstaan.
Het is erg zijn bewogenheid op te kroppen tot ze schreeuwt, tot ze huilt om waarheid, om gerechtigheid.
Niet de profeet kwam op voor de wereld, maar de inschikkelijke sofist
die de wereld neemt zoals hij draait: oorlog, slavernij, kerkers en beulen
zijn natuurlijke dingen, en de waarheid is droom, minder dan droom, rook.


Gaspar


Ik houd van de tuin als de serene herfstbloemen opengaan, van het
ruisen van de bomen waarvan het licht in volkomen rust de kruin verguldt,
terwijl het ranke water door de laan over het marmer danst
en je in de verte, in meer gesloten lucht, een vogel hoort.
Wanneer het nacht wordt en van de rivier een frisse wind over de naakte
huid loopt, roept - gelijk een zachte stem - het huis - zijn muren halfopen
gelijk een donkere schelp - de mens met de parel van het vuur
waarin droom en verlangen hun zuivere stralen bundelen.
Op bed verwacht een maagdelijk lichaam, naakt, vreesachtig, de armen van de
minnaar wanneer hij vroeg in de morgen binnenkomt en het genot pijn doet.
Dat is leven. Welk belang heeft waarheid of macht in vergelijking daarmee?
Ik leef. Sta mij toe zo mijn tijd in verrukking door te brengen.


Melchior


Geen macht bestaat tenzij in God, in God alleen is het genot bestendig;
de machtige zee is zijn arm, het blije licht zijn glimlach.
Laat de eerzuchtige met zijn opgerichte torens de aarde overschaduwen;
voedsel zullen ze zijn voor de orkaan die ze met stof en duisternis zoek maakt.
Laat de wellustige kussen en bijten, kramp na kramp; daar in de hoogte
beseft hij de maagdelijke onverschilligheid van de goede castraten.
Waarom, koningen, zijn jullie bezorgd over macht en geluk die we achterlaten?
Hoewel mijn leven oud is leeft het niet in het verleden maar kijkt vooruit;
het hoopt op de heerlijkere ogenblikken waarop de ziel bevalligheid schenkt
en het lichaam uiteindelijk bekoorlijk, mooi en onwetend zal zijn.
Geef het goud en de parfums op, laat het goud zijn gewicht en dat de aroma's vervluchtigen.
Waar onverhuld de waarheid schittert is niets anders nodig.


Balthazar


Welsprekende beurtzang, profetische redekunst van het ras waaraan met de macht ook het leven ontgaat.
Maar mijn volk is jong, is sterk, en verschilt van het uwe, het Israëlitische.


Gaspar


Indien ik, onverschillig tegenover alle goden, naar de zoen en de roos smacht,
is dat omdat zoen en roos voorbijgaan. Het zaligst zijn de vluchtige geneugten.


Melchior


Op schimmen verliefde dwazen. Vergeten jullie, afhankelijk als jullie
koninkrijken zijn van het mijne, dat ik jullie nog steeds kan verplichten
om tussen ongeschoeide slaven de koers van mijn ster te volgen?
Wat is hoogmoed of wellust tegenover de angst, de grote zonde, de druk van de aarde?


Balthazar


Met jouw waarheid kon ik, als we haar vinden, een groot imperium oprichten.


Gaspar


Misschien, gelijk een lente, opent die waarheid rode begeerten.


III


PALINODIE   VAN   DE   GODDELIJKE   HOOP




Die was het die we overstaken, een verlaten
weg tussen zandvlakten
met een droge vijgenboom, een waterput en de beschutting
van een verlaten hut onder de kou.
Ver, aan het opklimmen tussen wat rotsen,
liep de herder met zijn magere zwarte geiten.
Toen na de lange nacht het licht kwam
dat de rijp op onze kleren deed schitteren,
ontglipten de dingen overtuigingsloos
als in een afgebroken droom.


We leden honger, grote vermoeidheid.
Naast de hut troffen we een wijngaard aan
waar nog een tros overbleef,
droog, die de vogels niet eens
hadden gewild. Wij namen hem;
van stof en zerpe wijn kleurde ons gehemelte.
De rust deed goed, maar in de kalmte
vereenzaamt je de onbetrokkenheid van het landschap
en we hadden heimwee naar het stappen, naar de koorts van het gaan.


In de hoogte zagen we de ster
onbeweeglijk staan, bleek gelijk water
bij het aanbreken van de dag; met haar
late wonderglans boven de hut gaf zij
een antwoord. De ongastvrije muren
en de gebroken latei keken hulpeloos
uit op het veld. Ons onderkoeld enthousiasme
sloeg om zoals de wind in die woestijn.
Wij hielden halt. Allen stegen af.
Bij het binnengaan in de hut troffen we alleen
vluchtelingen aan, een vrouw en een oude man.


Maar er was nog iemand in de stulp:
de vrouw hield een kind in haar armen,
een god hoopten wij, een stralende en dwingende
aanwezigheid, waarvan het aanschouwen de genade is
en het ontberen ervan identiek aan de nacht
van de minnaar afgunstig zonder zijn beminde.
We vonden een leven zoals het onze, menselijk,
erbarmelijk aan het schreien, met ogen die lijdend
keken onder het gewicht van een ziel
onderworpen aan het lot van de zielen,
oogst die de dood zal wegmaaien.


Onze gaven, subtiele parfums en edele metalen,
lieten we op het stof achter, net alsof de rijke offerande
tot god kon maken. Maar geen één
van ons hield zijn geloof levend.
En de gezochte waarheid bleef totaal zonder waarde,
de wereld was arm, ziek, donker.
We snakten naar onze luxueuze hofhouding, de gevechten en de oorlogen,
of de gekoelde zalen, de baden, het zijdezachte
toegeeflijke vlees van nog niet volwassen lichamen,
of de rust van de tijd in de nachtelijke tuin,
en mensen wilden wij zijn zonder enige god te aanbidden.


IV


OVER   DE   VOORBIJE   TIJD


Kijk hoe het gele licht van de avond
zich met reikende omarming over de aarde van de helling
strekt; het verguldt het grijs van de herfstige
olijfbomen, die al bol staan van de rijpe vruchten;


kijk ginder de moerassen met lichtgevende nevel.
Hier verloopt, jaar na jaar, ons leven;
overdag leiden wij de kudden door de vlakte
dicht bij de grasrijke bedding van het koortsige water;


's nachts naar de beschutting van de schaapsstal en de hut.
Naar deze eenzame streken komen de mensen nooit,
en nauwelijks zien we ze eens bij de kraampjes van
de naburige markt, bij het begin van de week.


Deze vredigheid is wel heerlijk. Op het genot van zijn vleugels
gaat de leeuwerik geruisloos de heldere lucht door.
Maar de vredigheid die de dingen in rust met heiligheid omhangt
doet voor de mens een oogst herinneringen herleven.


Een tijd geleden, ik was nog jong, zag ik op een morgen
een vreemde optocht door de vlakte trekken:
ruiters op kamelen, behangen met askleurige
gewaden die een glinstering van goud gaven.


Ze kwamen van de bergen achter de woestijnen,
van de koninkrijken die aan de zee en de sneeuw grenzen,
daardoor was hun stap op het stof vermoeid
en in hun ogen sluimerde een droevige vraag.


Het waren koningen die de laksheid en de macht dol hadden gemaakt,
ze volgden 's nachts de koers van een ster,
voorbode van een ander koninkrijk, rijker dan dat van hen.
Maar in deze vlakte zagen ze de ster halt houden


boven de oude hut, schuilplaats van herders.
Van een vrouw en een man zonder huis of geld
was ze deugddoende toevlucht tussen hun zwerftochten:
hun schonk de vroege morgen een bleke en zwakke zoon.


De schreeuw van de dieren die in de vlakte legerden
weerklonk met de stemmen in vreemde talen,
en toen ze de hut binnengingen ontdekten de koningen
de menselijke ellende waar ze voordien geen weet van hadden.


Later, als sloegen ze op de vlucht, vatten ze de terugtocht aan.
Ook de zwervers trokken naar andere streken
met hun kind in hun armen. Niets wist ik van hen.
Zonnen en manen gingen. Ik wás jong. Ik bén oud.


Mensen op de markt spraken over de koningen:
een stierf op de terugweg, ver van zijn land;
een ander, toen hij zijn troon was kwijtgeraakt, werd slaaf of bedelaar;
de derde leefde eenzaam, overweldigd door droefheid.


Ze zochten een nieuwe god en ze zeggen dat ze hem vonden.
Ikzelf zag nauwelijks mensen; goden heb ik nooit gezien.
Hoe moet een onwetende herder de goden zien?
Hij kijkt naar de leeggebloede zon die in de verte ondergaat.


V


GRAFSCHRIFT


Hier rusten het genot, de macht,
de gedachte. De koorts is al geweken.
Ze zochten de waarheid, maar bij het vinden
geloofden ze er niet in.


Nu wiegt de dood hun wensen,
bevredigt ze tenslotte. Heb geen medelijden met
hun lot, gelukkiger dan dat van de
eeuwige goden daarboven.




D
U I S T E R E   L I E F D E




Gelijk een grijs tumult van zee een hoge
boog schuim verheft, veelvormig
waterwonder, en, reeds aan de rand
gebroken, ander nieuw schuim vooruitloopt;


Gelijk de akker in de lente altijd weer
ontwaakt, trouw onder de sombere
wolkenhemel, en onder koele zon
de graslanden met affodillen overdekt;


Gelijk het genie in verschillende lichamen ontstaat,
vormen die de oude glorie van zijn vuur
moeten voeden, terwijl het menselijk schorem
gloeiend van hartstocht droomt en ten onder gaat;


Zo altijd, gelijk water, bloem of hartstocht,
kom je terug naar de schaduw, donkere kracht
van de andere liefde. De lage wereld hoont.
Maar je leven behoort jou toe: sta op en bemin.




M
E E U W E N   I N   D E   P A R K E N




Meester over de werkplaatsen is ze, over de fabrieken, de café's,
allemaal donkere stenen onder een sombere hemel,
zwijgzaam 's avonds, op zondagen devoot,
onder de laars van de kerk, de stad die haar zonden loochent.


Het vage groen van het gras en de bomen
onderbreekt met parken de gelijkvormige gebouwen,
en in de natuur zonder betovering, onder de regen,
eensklaps, kijk, zwier van waanzin, de meeuwen.


Waarom - al hebben ze vleugels - zijn ze te gast bij de rook,
de smerige goot, de houten bruggen van deze parken?
Een vlaag van tegenslag of een onbedachtzame hand
dreef ze landinwaarts, van hun geboortehavens weg.


Ver van de zeeën bleef hun nest achter, geschud door
winterstormen, in stralende kalmte in de zomer.
Nu klinkt hun klacht, gelijk de schreeuw van zielen in verbanning.
Wie ze met vleugels schiep, de ruimte verloochent ze.




E
E N   S P A N J A A R D   S P R E E K T   O V E R   Z IJ N   L A N D




De stranden, kale vlakten
in slaap onder de goudgele zon,
de terpheuvels, de laagvlakten
in vrede, eenzaam, ver,


de kastelen, kapellen,
hoeven en kloosters,
het leven met de geschiedenis,
zo zoet voor de herinnering,


zij, de zegevierende
Kaïns voor altijd,
van alles sleurden ze me weg.
Mij laten ze verbanning over.


Een goddelijke hand
verhief je land in mijn lichaam
en daar heeft de stem beschikt
dat ze je stilte zal spreken.


Met jou alleen was ik,
alleen in jou geloofde ik;
je naam te denken nu
vergiftigt mijn dromen.


Bitter zijn de dagen van
het leven, als je, door de schuld
van je herinneringen, slechts
lange wachttijd doorleeft.


Ooit, als jij al vrij bent
van de leugens van die anderen,
zal je me zoeken. Dan,
wat moet een dode dan zeggen?




V
I O O L T J E S




Luchtig, vochtig, welluidend, -
hun duister violet licht is bijna zichtbaar
als plantaardige parel achter groene schalen, -
zijn ze een schreeuw van maart, een voorspelling
van vleugels die uit de lauwe lucht worden geboren.


Breekbaar, trouw, glimlachen ze zachtjes
met veel aandrang, zoals glimlach
die opbloeit van een frisse mensenlip.
Hun bekoorlijke vorm echter bedriegt nooit:
niets beloven ze dat ze daarna verraden.


Terwijl ze zegevierend opmarcheren naar de dood
houden zij een ogenblik, zij zo breekbaar, de tijd vast
tussen hun bloembladen. Zo is hun kort moment, norm
voor het vluchtige dat schoonheid is, voldoende om
als intense verrukking in ons geheugen te bestaan.




D
O D E   V O G E L




Op de grijze grond van de heuvel
onder de vroege blaren van de meidoorn
aan de voet van het traliehek waar jonge
studenten in rode toga voorbijgaan


lag je wit-zwarte vleugel gebroken,
onbeweeglijk in de dood. Je leek
een afgeknakte roos of een ster
verbannen van de troon van de nacht.


Die levenloze vorm was eens extatische
vlucht in het licht, de vurige zang
van de dageraad, de nachtelijke rust
van het nest ginder in de kruin.


Nutteloos schijnt toch alles; zo schijnt
de liefdesmart als die geleden is,
het lijden om schoonheid die veroudert,
het elan van het licht dat schaduwen loochenen.


Jij was gelijk de zee die uit haar dood
wordt geboren. Vaag zie ik een schimvorm van je
die in de luchten om de korte en mooie liefdes
van je vroegere dagen treurt.


Nu, stilte. Slaap. Vergeet alles.
Voed uit jezelf de dood die in je nestelt.
Die vleugelrust, net als een ondergaande zon,
is wellicht een verhevener vorm van het leven.




D
E   N A C H T E G A A L   O P   D E   S T E E N




Dicht bij de kloostertuin zie je eruit
als een lelie rechtop in steen.
Tussen de pijnbomen de heldere nachtegaal
die een stille zang aanheft.
Of vrucht van de granaat, ruw vanbuiten,
maar rijp en sappig binnenin.
Zo, Escoriaal, ziet je mijn herinnering.
Verhef je je stug naar de weidse hemel,
bevallig glimlach je over het serene
water van de vijver. En de wolken
kronen je onsterfelijke voornemens.


Ik herinner mij goed het zuiden waar de olijfboom groeit
dicht bij de klare zee en de witte hoeve,
maar vandaag gaat mijn gedachtenis hoger, naar de grijze,
met pijnwouden overdekte bergen onder de blauwe hemel,
en daar vind ik, ziel bij ziel, een rustplaats.
Verbanning leert ons veel over ons eigen land.
Wat weten zij ervan die erover regeren?
Diegenen die er een gemakkelijk leven met
sociale vermaardheid aan overhouden?
Van dat land zijn ook wij de bescheiden
zonen. De zee kijkt ook niet na welk water
het is dat verloren gaat uit haar water,
en het lichaam, dat van aarde is, roept om zijn vaderland.


Want ik ben verdwaald in de tijd
zoals ik verdwaald ben in het leven
zonder eigen bezit, geloof noch eer,
onder vreemde mensen
en op vreemde bodem
waarvan de materie niet die van mijn lichaam is;
niet met de gedachten naar het verleden gekeerd,
niet met de droomkoorts van de toekomst,
maar met de bijna droeve bedaardheid
van wie onderweg in de verte de muren
ziet die hem als kind ervoor bewaarden
te schroeien in de zon bij het vallen van de avond,
naar jou, Escoriaal, keer ik mij om.


Er zijn er die van lichamen houden
en anderen houden van zielen.
Er zijn ook verliefden op de schaduwen
zoals macht en roem. Of zij die alleen
van zichzelf houden. Zelf heb ik in vroeger tijd
van enige van deze dingen gehouden,
maar daarna voelde ik me alleen met mijn land
en hield ervan omdat je iets moet liefhebben
zolang je in leven bent. Maar in het leven slaat alles
op de vlucht wanneer de liefde het tracht vast te houden.
Zo ook heb ik mijn vaderland verloren,
en als ik vandaag over je spreek is dat omdat ik herinneringen
zoek in het tragische nietsdoen van de dichter.


Met deze mijn ogen
zie ik je muren niet,
noch raken mijn handen ze aan.
Ze zijn hier, binnen mij, zo helder
dat ze met hun licht het noordse donker
uitwissen waar ik verblijf, en mij terugvoeren
naar het granieten gebergte waarin jij beweegloos
slaapt en in de zon blinkt als zuiver staal
door de groene nevelachtigheid van de bergen,
naakt en puur gelijk een efemeer lichaam,
maar je wezen is standvastig, zuster van de goden.


Je bent levenslustig met gematigde blijheid
- ontstaan uit aandrang en ingetogenheid -
die geen mens begrijpt als hij geen verwantschap
heeft gevoeld met je wolken en je stenen.
Je leeft zoals de
ruime berglucht,
zoals het naakte jonge groen
van afgelegen bergtoppen,
zoals de levende mensen
die je ooit hebben gemaakt
en in jou het beeld hebben opgericht
van de menselijke levenslust,
hardvochtig omdat ze niet voorbijgaat,
woordeloos omdat ze een droom is.


Gebeeldhouwd water ben je,
muziek tot steen bevroren.
De rots verheft je in de lucht
gelijk een vogel;
steen, zuil, naar de zon
opgeheven vleugel, zing je
de woorden van een hymne,
de hymne van de mensen
die geen nuttige dingen kenden
en de praktische dingen geringschatten.
Wat is nuttig, wat is praktisch
tenzij de oude duivelse valstrik:
de mens tot slaaf te maken
van de hel in deze wereld.


Jij, ons prachtige evenbeeld,
bent overbodig gelijk de lelie.
Maar welke menselijke ogen
kunnen het stellen zonder een levende bloem?
Vergeleken bij een enkele grasspriet,
wat is de waarde van de vreselijke, praktische
en nuttige wereld, nachtmerrie van het noorden,
braaksel van nevel en ergernis?
Het mooie is het voorbijgaande
dat weigert te dienen. Het mooie, dat wat we liefhebben,
je weet dat het een droom is en dat het
voor ons daarom nog mooier is.


Jij kent de lange uren
van het zoete nietsdoen
doorleefd met het gezicht naar de hemel
en je bezingt de prachtige wereld, goddelijk werk,
met een stem die niemand hoort
en die geen applaus van mensen zoekt,
zoals de nachtegaal zingt
in de zomernacht,
omdat zijn lot wil
dat hij zingt, omdat zijn liefde hem drijft.
En goddelijk alleen
in de nachtelijke heerlijkheid
stijgt zijn zuivere zang naar de sterren.


Zo bezing ik je nu, omdat je levenslustig
bent met tragische titanische levenslust van stenen,
levenslust die verband houdt met je harmonie
en haar in eenklank brengt met het koor van de bergen.
Want jij bent ons eigen leven,
niet vergankelijk echter,
maar eeuwig, met zijn halsstarrige begeerten
telkens en telkens opnieuw verwezenlijkt
onder een licht zonder schaduwen.
En als je beeld beeft in het gespannen water,
dat is alleen maar een beeld;
en als de tijd ons wegneemt en zoveel onvoldane ijver verstikt,
is dat alleen gelijk een droom;
want hij moet leven, je stenen wil.
Leven moet hij, en wij met jou.







Terug naar Index